Przeciążenie pracą, presja czasu, obciążenia fizyczne, odpowiedzialność za jakość procesu, dbałość o standardy i procedury bezpieczeństwa, uważność na potencjalnie ryzykowne zdarzenia, a do tego – wcale nierzadko – praca w uciążliwych lub szkodliwych warunkach. Czynników stresogennych na produkcji i w magazynach nie brakuje. Jakie mogą mieć konsekwencje i jak je minimalizować?
W 2022 r. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) przebadała ponad 27 tysięcy pracowników z krajów Unii Europejskiej, by zweryfikować stan BHP po pandemii i poziom stresu, z jakim mierzą się w miejscu pracy. Jak czytamy w raporcie „Puls BHP”, 46% respondentów w całej UE odpowiedziało, że są narażeni na silną presję czasu lub przeciążenie pracą. Wśród polskich ankietowanych aż 62% odczuwa ogólne zmęczenie, a 37% mierzy się ze stresem, depresją lub niepokojem.[1]
Choć o zarządzaniu stresem w środowisku zawodowym dużo mówi się w kontekście menedżerów zarządzających zespołami, pracowników biurowych czy osób zajmujących się obsługą klienta, jest to ważna potrzeba także w przemyśle czy logistyce. Niemal co trzeci pracownik UE w sektorze produkcji lub inżynierii odczuwa bóle kości, stawów i mięśni, a także bóle głowy i oczu. Stres i niepokój dotyka co piątego z nich, a silna presja czasu i przeciążenie pracą to problem aż 43% pracowników tej branży[2]. Co leży u źródeł takiej sytuacji?
Co nas stresuje, czyli czynniki stresogenne na produkcji i w magazynie
Czynniki stresowe, szczególnie te, z którymi pracownicy stykają się przez dłuższy czas lub na co dzień, mogą znacząco obniżać efektywność pracy i utrudniać zachowywanie procedur chroniących ich bezpieczeństwo i zdrowie. Zatrudnieni w branży produkcyjnej i logistycznej, narażeni są na stresory powszechnie występujące w miejscach pracy bez względu na branżę. Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy wymienia wśród nich m.in.:
- przeciążenie ilościowe pracą (np. zbyt duży zakres zadań),
- przeciążenie jakościowe pracą (np. duża odpowiedzialność, trudne decyzje),
- niedociążenie jakościowe pracą (np. zadania monotonne poniżej możliwości)
- ograniczony zakres kontroli nad pracą (np. sztywne godziny pracy),
- niejasność pełnionej roli zawodowej (np. brak wiedzy, jak wykonywać zadania),
- konflikt roli zawodowej (np. brak możliwości awansu),
- brak wsparcia ze strony otoczenia (np. konflikty pomiędzy współpracownikami, mobbing)[3].
W przypadku pracowników na produkcji i w magazynach dochodzą jednak równie często uciążliwe lub szkodliwe fizyczne warunki pracy, a więc: nadmierny hałas, drgania, wahania temperatur, kontakt z czynnikami chemicznymi i szkodliwymi substancjami czy ekspozycja na pyły i zanieczyszczenia powstałe w wyniki obróbki materiałów. Każdy z tych elementów może dodatkowo obniżać koncentrację pracowników, powodując potencjalnie niebezpieczne sytuacje.
Co nam robi stres?
Analizując wpływ stresu na efektywność pracy, warto patrzeć na niego nie jak na pojedyncze wydarzenie, ale pewien proces. Proces, w którym czynniki stresogenne zagrażają pracownikowi, a ten na nie reaguje i podejmuje działania, by im sprostać. Tak rozumiany stres zakłóca naszą relację z otoczeniem, niosąc ze sobą trzy typy konsekwencji:
- fizjologiczne, np. ścisk i suchość w gardle, drżące ręce, ból brzucha i głowy,
- psychologiczne np. apatia, rozdrażnienie, poczucie osamotnienia,
- behawioralne, np. utrata apetytu, płacz, rezygnacja, unikanie innych.
Stres wpływa na nasze samopoczucie, jak również na nasze zachowania. Na hali produkcyjnej czy w magazynie, gdzie codzienna praca wymaga uważności, koncentracji, zachowania procedur bezpieczeństwa, może on mieć szczególnie dotkliwe konsekwencje. Zaburzenie koordynacji ruchowej, zwolniony refleks, zbyt pochopna ocena sytuacji czy trudność w podjęciu właściwej decyzji przez jedną dotkniętą stresem osobę to czynniki, które w obliczu potencjalnie ryzykownej sytuacji, mogą zagrażać zdrowiu i życiu wielu innych pracowników.
Stąd w przypadku pracowników produkcyjnych i magazynowych, rozwój umiejętności zarządzania stresem warto postrzegać nie tylko jako działanie wspierające ich własny dobrostan, ale i jako profilaktykę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Dlaczego warto wesprzeć rozwój pracowników w zakresie zarządzania stresem?
Stresu nie można całkowicie wyeliminować z codziennego życia, nie jest to również wskazane. Pewien jego poziom (tzw. „eustres” - dobry stres) wpływa mobilizująco i motywująco, bywa konstruktywny i dodaje energii do działania. Problem zaczyna się, gdy pracownicy są narażeni na długotrwały stres (tzw. „dystres”), stopniowo nabierający destrukcyjnego, negatywnego charakteru.
Oferta szkoleń lub warsztatów, poświęconych obszarowi zarządzania stresem to obecnie szeroki zakres tematów i technik, które mogą znacznie wpłynąć i obniżyć poziom odczuwanego stresu w różnych sferach życia – zarówno osobistego, jak i zawodowego, które – jak wiemy - zawsze na siebie oddziałują. Odpowiednie wsparcie pozwoli pracownikom świadomie i aktywnie zarządzić tym, co dotychczas wydawało się być nieuchronne i trudne do kontrolowania. Uczestnictwo w tych formach rozwojowych wesprze ich również w:
- rozpoznawaniu, co może być źródłem napięć i odczuwanego stresu,
- stosowaniu odpowiednich technik relaksacji, dostosowanych do sytuacji ad hoc, jak również w perspektywie długoterminowej (np. medytacje),
- efektywnym zarządzaniu czasem i zadaniami, aby zminimalizować stres związany z przeciążeniem obowiązkami lub narastający pod presją czasu,
- właściwym reagowaniu na objawy obciążenia, by nie doprowadzić do wypalenia,
- rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu właściwych decyzji,
- wykorzystywaniu mechanizmów skutecznej komunikacji, a co za tym idzie radzeniu sobie ze stresem wynikającym z relacji międzyludzkich,
- radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami.
Lista, choć długa, w gruncie rzeczy nie wyczerpuje obszaru zarządzania stresem. Dobór odpowiednich narzędzi i kompetencji jest zawsze uzależniony od specyfiki trudności, z jakimi mierzą się pracownicy w konkretnych rolach i organizacjach. Identyfikacja trudności, analiza związków przyczynowo-skutkowych, rozpoznanie danej sytuacji, a także wynikających z nich zagrożeń, umożliwi stworzenie dedykowanego programu rozwojowego. To szansa zarówno dla pracowników - na realizację zadań i odpowiedzialności na pożądanym poziomie, jak i dla organizacji, która dzięki nim będzie mogła stabilnie i bezpiecznie dążyć do realizacji swoich celów.
Źródła:
[1] “OSH Pulse - Occupational safety and health in post-pandemic workplaces. Flash Eurobarometer report”, Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, 2022
[2] Tamże
[3] https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P22400126961396507967389 [dostęp: 29.09.2023 r.]
