Asertywność w pracy: Jak rozwijać pewność siebie i skutecznie wyrażać swoje potrzeby?

Ewolucja wykształciła dwa główne typy reakcji na zagrożenie: walcz lub uciekaj. W obliczu konfliktu naturalna jest więc nasza skłonność do agresji lub uległości. Istnieje jednak trzecia postawa, która sprzyja budowaniu pewności siebie i relacji z innymi. Prowadzi nas to do pytania — jak być asertywnym pracownikiem?

Czym jest asertywność?

Asertywność różni się znacząco od postawy agresywnej, ponieważ bierze pod uwagę opinię współpracowników. W przeciwieństwie do uległości nie przedkłada jednak tej opinii nad swoje własne zdanie.

Asertywność w pracy jest więc świadomym wyborem trzeciej postawy, która stoi w kontrze zarówno do agresji, jak i uległości. To umiejętność dbania o własne potrzeby, uczucia, relacje i prawa, z poszanowaniem drugiego człowieka. To sztuka mówienia zarówno „tak”, jak i „nie” na swoich warunkach.

Do czego może prowadzić brak asertywności w pracy?

Postawa uległa

Postawa asertywna jest umiejętnością, z której można, ale nie trzeba korzystać. Niektóre sytuacje w pracy mogą wymagać od nas zachowania bardziej stanowczego lub spolegliwego. Warto jednak ćwiczyć postawę asertywną, żeby móc ją zastosować adekwatnie do okoliczności.

Brak wiedzy i ćwiczeń może prowadzić do wspomnianej w poprzednim akapicie postawy uległej. Pojawia się ona również w przypadku pracowników, którzy:

• nie uznają swoich praw,
• ulegają presji otoczenia,
• boją się negatywnych konsekwencji zachowania asertywnego.

Ulegając, pracownik poświęca swoje zdanie i potrzeby często nawet ich nie werbalizując. Chociaż taka postawa minimalizuje ryzyko wystąpienia konfliktu, jednocześnie w dłuższej perspektywie prowadzi do frustracji, wypalenia zawodowego i przewlekłego zmęczenia. Indonezyjska naukowczyni, Siti Zahra Bulantika, nazywa taką postawę "bombą zegarową", która w każdej chwili może zagrozić zdrowiu psychicznemu i zerwaniu relacji społecznych między pracownikami.

Postawa agresywna

Przeciwległym biegunem do postawy uległej jest agresja. Osoba agresywna nie liczy się ze zdaniem współpracowników. Często narusza ich granice poprzez:

• ironiczne wypowiedzi,
• pouczanie i „dobre rady”,
• żarty,
• przerywanie wypowiedzi.

Postawa agresywna prowadzi do napięć w zespole, a jej skrajna postać może uwidocznić się w postaci mobbingu lub przemocy.

Dlaczego asertywność w pracy jest tak ważna?

Postawa asertywna ma znaczący wpływ na zadowolenie z pracy, czy relacje w zespole. W niektórych przypadkach wpływa także na bezpieczeństwo, które zapewnia umiejętność wyrażenia swoich wątpliwości. Badania pokazują, że nawet krótkie ćwiczenia na asertywność mogą korzystnie wpłynąć na:

• spadek wypalenia zawodowego;
• jasne wyrażanie własnych uczuć i potrzeb, które sprzyja innowacyjności;
• pewność siebie i akceptację innych pracowników;
• rozwiązanie problemów z komunikacją w zespole.

Dzięki postawie asertywnej zarzut czy krytyka może stać się punktem wyjścia do rozwoju wzajemnego zaufania i uniknięcia konfliktu.

W jaki sposób rozwijać swoją pewność siebie i asertywność w pracy?

Istnieje wiele ćwiczeń na asertywność i pewność siebie. Wszystkie wiążą się jednak z doskonaleniem umiejętności wyrażania uczyć. Sprzyja temu komunikat „JA”, którego głównym zadaniem jest zapobieganie nieporozumieniom w kontaktach interpersonalnych. Szczególnie przydaje się w nasilających się sytuacjach konfliktowych. Komunikat „JA” zakłada wypowiadanie się z perspektywy Twoich obserwacji i emocji. Trening asertywności można zacząć także od stosowania poniższych techniki:

Technika 4 kroków - zakłada prowadzenie rozmowy w 4 poniższych etapach:

1. opisz sytuację, której nie akceptujesz, określ problem, mów o faktach,
2. nazwij swoje uczucia związane z konfliktem,
3. zdefiniuj konkretny sposób rozwiązania,
4. określ korzyści z jego zastosowania.

Technika „zdartej płyty” - stosowana do wyrażania odmowy, ułatwia obronę własnych interesów, nie naruszając praw innych osób. Podobnie jak zdarta płyta winylowa, która powtarza wciąż te same słowa piosenki, technika ta polega na kilkukrotnym powtarzaniu tej samej informacji stanowczym, ale spokojnym tonem. Przykładowo – jeśli menedżer deleguje pracownikowi zbyt dużo zadań, może on odpowiadać w kółko „Nie mogę tego zrobić, ponieważ mam już zaplanowane inne zadania”, „Nie mogę się tym zająć, ponieważ mam już inne zadania w harmonogramie.", "Nie mogę tego wykonać, ponieważ mam już inne zadania na liście." itd. Zdarta płyta to jedna z najbardziej popularnych technik wspomagających asertywność i pewność siebie.

Technika Pameli Buttler – wykorzystywana do stawiania i obrony swoich granic. Jak być asertywnym w pracy? Korzystaj z poniższego schematu:

1. powiedz, jakie zachowanie Ci przeszkadza;
2. podkreśl bardziej dobitnie, że nie akceptujesz danego zachowania;
3. nazwij swoje emocje;
4. zagroź sankcją;
5. zastosuj sankcję.

Korzystanie z tego planu to doskonałe ćwiczenie na asertywność w pracy.

Technika „zasłony z mgły” – stosowana w sytuacjach wymagających asertywności w pracy, podczas konfliktów i przy trudnych rozmowach. Wykorzystywana, kiedy częściowo zgadzamy się z argumentami rozmówcy, a jednocześnie nie chcemy eskalować sporu. Aby ją zastosować, kieruj się następującymi krokami:

1. zgódź się z częścią wypowiedzi oponenta;
2. zaakceptuj niektóre elementy krytyki, które są prawdziwe, aby pokazać otwartość na feedback i gotowość przyznania się do błędu;
3. zachowaj spokój i neutralność;
4. korzystaj z takich określeń, jak: „chyba faktycznie”, „być może rzeczywiście”.

Technika sondowania – przydatna w przypadku, kiedy nie jesteśmy pewni, czy krytyka nie jest próbą manipulacji lub podejrzewamy rozmówcę o zatajanie niektórych informacji. Sondowanie należy zacząć od wyboru krytycznego i kontrowersyjnego stwierdzenia, które, w naszej opinii, jest dla rozmówcy ważne. Kolejnym etapem jest pogłębienie wypowiedzi pracownika zdaniami typu: „Co przez to rozumiesz?”, „Jak się z tym czujesz”, „Co drażni Cię w…?”. Dzięki temu docieramy do sedna wypowiedzi i możemy się do niej ustosunkować, łagodząc konflikt.

Podsumowanie

Asertywność nie jest umiejętnością wrodzoną. Nie jest też nam dana raz na zawsze. Nasza postawa jest zmienna i zależy od konkretnej sytuacji. Każdy pracownik może się więc jej nauczyć i każdy może ją doskonalić. Jak nauczyć się asertywności? Najlepszym sposobem jest ćwiczenie poprzez stosowanie technik wymienionych w niniejszym artykule i przyjmowanie życzliwego feedbacku od współpracowników.

Źródła:

1. SZ Bulantika, P Sari, „The effectiveness of assertive training techniques and thought-stopping techniques to increase student assertiveness ability”, 2019

2. Yohei Nakamura, „Development and evaluation of a modified brief assertiveness training for nurses in the workplace: a single-group feasibility study”, BMC Nursing volume 16, Article number: 29, 2017

3. I. Parmaksiz, „Assertiveness as the predictor of adjustment to university life amongst university students. International Journal of Instruction”, 2019